Jednak miecze i zbroje straciły swą rację bytu wraz z wynalazkiem broni palnej - ta stale ulepszana zaczęła zdobywać przewagę na polach bitew, gdyż mogła razić z większej odległości i bez potrzeby wchodzenia w bezpośredni kontakt z przeciwnikiem. Od miażdżących uderzeń frontalnych pancernego rycerstwa zaczęto odchodzić juz w XIV wieku. Rozwój uzbrojenia wymusił zmianę taktyki - nad siłą zaczęła górować szybkość, mobilność, zwrotność, umiejętność szybkich zmian miejsca. Ciężkie, a więc wolniejsze konie, zaczęły ustępować koniom lżejszym, w bardziej szlachetnym, gorącokrwistym typie. W zasadzie tylko w Polsce taktyka uderzeń pancernych przetrwała dłużej - husaria stosowała pochodną takich ataków jeszcze w XVII wieku, jednak towarzyszom pancernym daleko było do prawdziwego opancerzenia w pełną zbroję, a i konie były już lżejszego typu, dzięki czemu można było do walki wprowadzić rozmaite manewry i prowadzić ataki pułków metodą powtarzanych parokrotnie pojedynczych uderzeń i szybkich odwrotów. Koń żołnierza epoki Renesansu i późniejszych musiał więc być nie tylko szybszy i bardziej zwrotny, ale też dobrze wyszkolony do walki. I teraz zaczynają się tradycynie dwie szkoły: falenicka i otwocka...
Jedna, bardzo popularna teoria głosi, że prócz zwinności i szybkości zaczęto wymagać też, by wierzchowiec aktywnie wspierał swojego jeźdźca w starciu z innym jeźdźcem, atakując zębami i kopytami przeciwnika lub jego konia. Wykorzystano tu zwykłe zachowania koni na wolności - stawanie dęba, czy kopanie wykonywane w celu pokazania swojej wyższości nad innym koniem. Na tej podstawie stworzono szereg wykonywanych na komendę ruchów bojowych, które wymagały od wierzchowca wyskoku w powietrze lub wspięcia się na zadnie nogi - stąd zalicza się je do tzw. "szkoły nad ziemią" ("airs"). Do takich elementów zalicza się dziś: lewadę (levade), pesadę (pesade), krupadę (croupade), kurbetę (courbette), kapriolę (capriole), pesadę (pesade), balotadę (ballotade) oraz mezair. Jednak jest i druga, mniej atrakcyjna teoria, która mówi, że te ruchy absolutnie nie były nigdy trenowane bezpośrednio po to, by z koni bojowych zrobić dodatkową broń zaczepną. Były natomiast ćwiczeniami wykonywanymi w procesie szkolenia koni po to, by wzmocnić ich siłę, kondycję oraz psychikę. Za tą tezą przemawia zdrowy rozsądek: trudno sobie wyobrazić, by walczący o życie żołnierz, który w bezpośrednim starciu dosiada podekscytowanego do granic, wiercącego się konia, trzymając w jednej ręce szablę, w drugiej - tarczę, a w zębach - wodze miał jeszcze odpowiednią trzeźwość myślenia i swobodę na to, by w odpowiednim momencie dać swemu rumakowi odpowiednie pomoce... Jedno pewne: choć dziś rola pesady czy kaprioli jest praktycznie żadna, takie elementy są bardzo widowiskowe i nadal ćwiczone, zwłaszcza na potrzeby pokazów np. w Hiszpańskiej Szkole Jazdy w Wiedniu. Nie są wymagane w żadnej klasie zawodów ujeżdzeniowych. Wszystkie mogą być wykonywane w ręku i pod jeźdźcem, niektóre także w damskim siodle. A ćwiczenia służące niegdyś czy to do walki, czy tylko do zaprawy kondycyjnej, wyewoluowały i przybrały formę typowo ujeżdżeniową, w której miarą poprawności jest ich spokojne, zrównoważone wykonanie zgodnie z pewnym ogólnie przyjętym wzorcem. Przyjrzyjmy się im bliżej:...
Lewada to figura polegająca na jednoczesnym, równym uniesieniu przednich nóg konia, który przenosi cały ciężar swego ciała na ugięte nogi tylne. Podczas lewady ciało konia ustawione jest pod kątem 30-35 stopni w stosunku do podłoża. W lewadzie istotne jest też silne obniżenie zadu. Tylne nogi konia muszą przy tym pozostać w jednym miejscu - nie może dojść do cofania ani w chwili "wspinania się", ani już w "ustanej" lewadzie. Cała ta pozycja jest bardzo trudną do utrzymania dla konia, a ćwiczenie jest dlań dużym obciążeniem. Mało który koń jest na tyle silny i wytrenowany, by móc przybrać pozycję "prawidłowej lewady", nie wspominając o utrzymaniu się w niej przez chwilę. Umiejętnośc wykonania prawidłowej lewady to efekt długiego treningu i perfekcyjnych pomocy. Trening polega na ćwiczeniu przejścia do niej z piaffu poprzez zdecydowane zażądanie od konia zaangażowania tylnych nóg - wykonania bardzo mocnego podstawienia. Co ciekawe, naukę lewady zdefiniowanej tak, jak powyżej, rozpoczęto dopiero na początku XX wieku... Oto przykład lewady:...
Zródła:
http://www.lipizzaner.com/home.asp
http://www.cadrenoir.fr/en/index
http://www.wien.info/pl/sightseeing/sights/imperial/spanish-riding-school